HNI 20/11

CHƯƠNG 13 : VŨ TRỤ KHỞI NGUYÊN VÀ Ý NGHĨA CỦA "MỘT ĐIỂM SINH VẠN VẬT"

Khi lật sang trang của chương này, chúng ta bước vào một trong những câu chuyện kỳ vĩ và sâu xa nhất mà nhân loại từng cố gắng lý giải: khởi nguyên của vũ trụ. Đó là cội nguồn của mọi cội nguồn, là “giây phút đầu tiên” mà thời gian bắt đầu chảy, không gian bắt đầu mở ra, và năng lượng đầu tiên vỡ tung thành vô số hình thái. Dù khoa học hiện đại với những kính thiên văn khổng lồ đã phóng tầm nhìn của con người ra tận mép không gian sâu thẳm, và vật lý lượng tử đã chạm tới những hạt cơ bản nhỏ hơn mọi tưởng tượng, câu hỏi lớn về sự bắt đầu vẫn còn đó, thách thức mọi trí tuệ.

Điều đặc biệt là: triết học phương Đông và nhiều cổ thư cổ đại đã gợi ý về một “điểm khởi nguyên” từ rất lâu trước khi khoa học hiện đại gọi tên nó. Trong Kinh Dịch, đó là “Thái Cực sinh Lưỡng Nghi”; trong Đạo Đức Kinh, đó là “Vô sinh nhất, nhất sinh nhị, nhị sinh tam, tam sinh vạn vật”; trong Phật giáo, là “Nhất niệm khởi vạn pháp”; còn trong triết học Ấn Độ cổ, được gọi là “Bindu”—điểm nguyên thủy chứa toàn thể vũ trụ.

Ngày nay, vật lý học gọi khoảnh khắc ấy là Big Bang, một tiểu điểm có mật độ vô hạn—singularity—mang trong mình tất cả năng lượng, thông tin và khả năng của toàn bộ vũ trụ. Tuy nhiên, Big Bang không phải là một vụ nổ theo nghĩa thông thường. Nó là sự giãn nở bất ngờ và vi tế của không–thời gian, là sự chuyển dịch từ trạng thái “không” theo cảm nhận của con người sang trạng thái “có”.

Từ góc nhìn này, khoa học và triết học dường như đang tiến rất gần nhau, chỉ khác cách gọi, cách diễn đạt và hệ hình tư duy.

1. “Một điểm khởi sinh vạn vật”: Từ cổ thư đến vật lý vũ trụ

Khi nói về “điểm”, chúng ta thường hình dung một thứ nhỏ bé, vô cùng nhỏ bé. Nhưng điểm nguyên thủy của vũ trụ không chỉ là vật chất nén lại, mà là tình trạng năng lượng–thông tin nguyên thủy, nơi mọi định luật vật lý chưa phân định, mọi lực tương tác còn hòa lẫn vào nhau, và mọi khả năng của vũ trụ vẫn nằm ở dạng “tiềm thể”.