HNI 24/11:
📘 **CHƯƠNG 14: CƠ CHẾ RA QUYẾT ĐỊNH CHUNG XANH – ĐỎ**
Một tổ chức trường tồn không thể dựa vào cảm hứng của một người hay cảm tính của một nhóm nhỏ.
Tổ chức trường tồn phải có CƠ CHẾ, và cơ chế đó phải:
– rõ ràng
– minh bạch
– công bằng
– kiểm soát được cảm xúc
– đứng trên đạo chứ không đứng trên cá nhân
Trong mô hình HNI, cơ chế ra quyết định không nằm trong tay một bên, một phe, một màu.
Nó nằm trong cuộc hợp tác đối trọng giữa Xanh và Đỏ – hai lực đại diện cho:
→ XANH: sáng tạo – mở rộng – tiến lên
→ ĐỎ: kỷ luật – kiểm soát – bảo vệ
Sự kết hợp này tạo nên quyết định cân bằng, không cực đoan, không phiêu lưu, không bảo thủ, không cảm tính.
Chương 14 lý giải toàn bộ cách HNI đưa ra các quyết quyết sách – không phải theo “người mạnh nói”, mà theo cơ chế minh triết.
1. Vì sao cần ra quyết định chung Xanh – Đỏ?
Vì không ai đúng mãi.
Không ai đủ góc nhìn.
Không ai có thể thấy hết tương lai.
Xanh thấy rộng – nhưng dễ bay cao.
Đỏ thấy sâu – nhưng dễ đứng yên.
Nếu để Xanh tự quyết → tổ chức dễ liều lĩnh, chạy quá nhanh, bỏ qua rủi ro.
Nếu để Đỏ tự quyết → tổ chức dễ chậm, thủ, ngại tiến, đánh mất cơ hội.
Quyết định chung Xanh – Đỏ đảm bảo:
– không bị thiếu chiều sâu
– không bị thiếu tầm nhìn
– không bị thiếu sáng tạo
– không bị thiếu an toàn
Nói cách khác:
Xanh – Đỏ ra quyết định chung để không bao giờ đi sai đường.
2. Quyết định chung dựa trên nguyên tắc: MỞ – SOI – LỌC – CHUẨN
Cơ chế HNI dựa trên 4 tầng:
1. MỞ (Xanh)
Đội Xanh đưa ra ý tưởng mới, cơ hội mới, hướng đi mới.
Xanh hỏi:
– “Có cách nào tốt hơn không?”
– “Có thể mở rộng hơn không?”
– “Nếu thử thì lợi ích dài hạn là gì?”
2. SOI (Đỏ)
Đội Đỏ kiểm tra tính:
– minh bạch
– rủi ro
– đạo lý
– tính khả thi
– ảnh hưởng hệ thống
Đỏ hỏi:
– “Có nguy cơ gì không?”
– “Nó có trái luật không?”
– “Có làm tổ chức lệch đạo không?”
3. LỌC (Cả hai)
Hai bên cùng lọc bỏ:
– cảm tính
– ý kiến thiên vị
– phần chưa chín
– lợi ích cá nhân
– yếu tố thiếu minh bạch
4. CHUẨN (Tập thể)
Ý tưởng qua Xanh → qua Đỏ → qua lọc → trở thành QUYẾT ĐỊNH CHUẨN.
Quyết định chuẩn là quyết định:
– hợp đạo
– hợp thời
– hợp tổ chức
– hợp lợi ích cộng đồng
3. Cơ chế đồng thuận – không theo số đông, không theo quyền lực
HNI không dùng mô hình “ai đông hơn người đó thắng”.
Cũng không dùng mô hình “lãnh đạo nói là xong”.
HNI dùng mô hình:
ĐỒNG THUẬN THEO TRÍ TUỆ.
Đồng thuận trong HNI nghĩa là:
– Xanh đồng ý rằng quyết định không liều lĩnh
– Đỏ đồng ý rằng quyết định không bảo thủ
– cả hai thấy quyết định có lợi cho hệ thống dài hạn
– lợi ích cộng đồng > lợi ích cục bộ
– quyết định được soi bằng luật – đạo – hệ quả
Đồng thuận không phải “tất cả đều vui”.
Đồng thuận là tất cả đều thấy đúng.
4. Khi Xanh – Đỏ bất đồng: cơ chế xử lý
Bất đồng là chuyện tự nhiên, thậm chí là cần thiết.
Vì bất đồng chính là nơi trí tuệ được mài giũa.
Khi hai bên không thống nhất:
1. Đưa vấn đề về “gốc”
“Quyết định này có đúng sứ mệnh không?”
2. Đưa vấn đề về “đạo”
“Có minh bạch – có công bằng – có sạch không?”
3. Đưa vấn đề về “rủi ro”
“Nếu sai, tổ chức gánh bao nhiêu?”
4. Đưa vấn đề về “tầm nhìn”
“Nó phục vụ hôm nay hay 10 năm tới?”
Nếu vẫn chưa thống nhất → chuyển sang Cơ chế Trọng tài (Chương 16).
Điều quan trọng:
Xanh – Đỏ bất đồng không phải để hơn thua → mà để tìm ra quyết định đúng.
5. Quyết định chung giúp tổ chức tránh 4 sai lầm chí mạng
1. Sai lầm vì cảm xúc
Xanh dễ bị cảm xúc thúc đẩy.
Đỏ dễ bị cảm xúc kìm lại.
Quyết định chung → giữ cảm xúc ở mức trung tính.
2. Sai lầm vì chủ quan
Một người thấy 20% -> dễ quyết sai.
Hai góc nhìn kết hợp -> độ chính xác tăng mạnh.
3. Sai lầm vì thiên vị
Một bên thiên vị sẽ bị bên kia soi lại.
4. Sai lầm vì quá nhanh hoặc quá chậm
– Xanh đẩy → Đỏ giữ → tổ chức đi đúng tốc độ.
– Không quá nhanh → không quá chậm.
6. Cơ chế này tạo ra “quyền lực sạch”
Sạch vì:
– có kiểm soát
– có đối trọng
– có minh bạch
– không ai đứng trên ai
– không phe nào lấn lướt phe nào
Sự sạch này giúp:
– tổ chức giữ được lòng tin
– lãnh đạo không bị tha hóa
– các thế hệ sau tiếp tục được bảo vệ
– sứ mệnh không bị bóp méo
Quyền lực không sạch → tổ chức tan.
Quyền lực sạch → tổ chức sống lâu.
7. Quyết định chung cũng là cách đào tạo lãnh đạo thượng thừa
Khi Xanh phải đối thoại với Đỏ → Xanh trưởng thành.
Khi Đỏ phải lắng nghe Xanh → Đỏ sâu sắc.
Không ai giữ nguyên góc nhìn.
Cả hai đều “nở rộng trí tuệ”.
Đây chính là môi trường đào tạo lãnh đạo:
– biết nhìn đa chiều
– biết nghe thật
– biết phản biện
– biết kiềm chế
– biết đặt cộng đồng lên trên cái tôi
Lãnh đạo mạnh không phải lãnh đạo thắng tranh luận.
Lãnh đạo mạnh là lãnh đạo đi qua đối trọng mà không đánh mất bản chất.
✦ KẾT
Cơ chế ra quyết định chung Xanh – Đỏ chính là “bộ não kép” của HNI.
Một bên mở – một bên giữ.
Một bên sáng – một bên sâu.
Một bên tiến – một bên kiểm soát.
Nhờ cơ chế này:
– HNI không lệch dù đi nhanh
– không chậm dù có kiểm soát
– không rơi vào cảm tính
– không bị thao túng
– không bị cực đoan
– không bị quyền lực làm mờ mắt
Đây chính là cách mà các tổ chức muốn sống 50 – 100 năm phải vận hành.
Không phải người đúng → mà là cơ chế đúng.
Không phải phe mạnh → mà là đối trọng mạnh.
Không phải quyết định nhanh → mà là quyết định chuẩn.
Đó chính là minh triết lãnh đạo HNI
English