HNI 4-9

📖 SỰ THẬT ĐAU THƯƠNG

Chương 28: LỊCH SỬ ĐƯỢC VIẾT BỞI KẺ CHIẾN THẮNG

Mở đầu: Ai cầm bút thì định nghĩa sự thật

Người ta thường nói: “Lịch sử là ký ức tập thể của nhân loại.” Nhưng sự thật đau thương là: lịch sử không phải là sự thật khách quan, mà là bản tường thuật do kẻ chiến thắng viết ra.

Kẻ nào cầm quyền lực trong tay, kẻ đó cầm bút viết sử. Và cây bút ấy không chỉ ghi chép, mà còn lựa chọn, cắt bỏ, bẻ cong, để biến ký ức thành công cụ duy trì quyền lực.

Lịch sử và quyền lực

Lịch sử chưa bao giờ là trung tính. Nó luôn phục vụ cho một mục đích: hợp pháp hóa kẻ thắng cuộc, và xóa bỏ, hạ thấp kẻ thua cuộc.

Kẻ thắng gọi mình là “giải phóng quân”, còn kẻ thua bị gán nhãn “xâm lược”.

Kẻ thắng gọi mình là “cải cách”, còn kẻ thua bị gọi là “loạn thần, phản nghịch”.

Kẻ thắng được dựng tượng đài, còn kẻ thua bị chôn vùi dưới đất cùng sự im lặng.

Như vậy, “lịch sử” mà ta học, ta đọc, nhiều khi không phải là sự thật, mà chỉ là phiên bản sự thật của kẻ thắng.

Ký ức bị chọn lọc

Một trong những thủ đoạn lớn nhất của kẻ viết sử là chọn lọc ký ức.

Họ nhấn mạnh những chiến công rực rỡ, nhưng che đi những thất bại ê chề.

Họ ca ngợi những lãnh tụ được thần thánh hóa, nhưng xóa tên những người đã hy sinh không đúng “kịch bản chính thống”.

Họ biến nỗi đau thành chiến thắng, biến bi kịch thành hào quang.

Và dần dần, ký ức tập thể trở thành một tấm gương méo mó – phản chiếu không phải sự thật, mà là điều quyền lực muốn mọi người tin.

Lịch sử trong giáo dục

Trong trường học, lịch sử không chỉ là môn học, mà là công cụ nhồi sọ.

Những cuốn sách giáo khoa được biên soạn để truyền tải “sự thật chính thống”, trong đó chỉ còn một giọng nói – giọng của kẻ thắng.

Thế hệ sau lớn lên trong niềm tin rằng “đây là toàn bộ lịch sử”. Nhưng sự thật là: họ chỉ được phép tiếp xúc với một phiên bản lịch sử đã qua kiểm duyệt.

Lịch sử và đám đông

Đám đông dễ bị mê hoặc bởi huyền thoại. Họ thích những câu chuyện rõ ràng: thiện thắng ác, ánh sáng thắng bóng tối, anh hùng cứu thế giới.

Sự phức tạp, mâu thuẫn, xám xịt của sự thật thường bị bỏ qua – vì nó không hấp dẫn bằng những bản hùng ca dễ nhớ, dễ thuộc, dễ tung hô.

Như thế, lịch sử trở thành vở kịch tập thể, nơi ai cũng đóng vai trong kịch bản mà kẻ thắng viết ra.

Hệ quả: sự thật bị chôn vùi

Khi lịch sử bị viết bởi kẻ thắng, sự thật trở nên mong manh.

Nỗi đau của kẻ thua không bao giờ được ghi nhận.

Tiếng nói của nạn nhân bị im lặng.

Bài học thật sự bị bóp méo, khiến thế hệ sau lặp lại sai lầm.

Thay vì là tấm gương để soi vào sự thật, lịch sử trở thành cái loa để tuyên truyền quyền lực.

Những tiếng nói bên lề

Dẫu vậy, sự thật không hoàn toàn biến mất. Nó vẫn tồn tại trong:

Những hồi ký cá nhân bị cấm đoán.

Những câu chuyện truyền miệng trong gia đình, làng xóm.

Những tài liệu bị giấu kín, chỉ chờ ngày được khai quật.

Đây chính là lịch sử bên lề, không chính thống, nhưng lại mang trong mình mạch ngầm của sự thật. Và nhiều khi, chính lịch sử bên lề này mới giúp ta nhìn ra sự thật toàn diện.

Triết học hiện sinh và lịch sử

Triết học hiện sinh nhắc ta rằng: mỗi con người đều là nhân chứng lịch sử của chính đời mình. Đừng giao ký ức của bạn hoàn toàn cho “sách sử” viết bởi người khác.

Sự thật không chỉ nằm trong thư viện hay tượng đài, mà trong ký ức cá nhân, trong trải nghiệm sống, trong câu chuyện mà mỗi người dám kể.

Con đường tỉnh thức

Để thoát khỏi nhà tù lịch sử được viết bởi kẻ thắng, ta cần:

Hoài nghi: khi đọc một trang sử, hãy tự hỏi: “Ai viết? Viết cho ai? Viết để phục vụ mục đích gì?”

Lắng nghe bên lề: tìm đến những câu chuyện cá nhân, những tư liệu ngoài lề, để bổ sung cho bức tranh toàn cảnh.

Giữ ký ức thật: kể lại cho con cháu những gì đã xảy ra, dù nhỏ bé, để sự thật không bị chôn vùi.

Sống thật trong hiện tại: đừng chỉ là nạn nhân của lịch sử kẻ khác, mà hãy là người viết nên lịch sử của chính mình.

Kết chương: Lịch sử không bao giờ hoàn toàn thật

Sự thật đau thương là: lịch sử được viết bởi kẻ chiến thắng, không phải bởi sự thật. Nó luôn mang trong mình vết hằn của quyền lực và sự chọn lọc.

Nhưng sự thật giải thoát là: ta có thể đọc lịch sử bằng đôi mắt tỉnh thức. Ta không phủ nhận nó, nhưng cũng không tuyệt đối hóa nó. Ta lắng nghe, đối chiếu, và tự mình tìm kiếm ánh sáng thật trong những khoảng tối bị bỏ quên.

Bởi cuối cùng, sự thật không nằm trọn trong những trang sử – mà nằm trong trái tim con người dám ghi nhớ, dám kể lại, dám sống thật.