HNI 27/10: 💎PHẦN II: CHUẨN MỰC ĐẠO ĐỨC TRUYỀN THỐNG & HIỆN ĐẠI 🌺 Chương 11: Đạo đức cổ truyền Việt Nam – gốc rễ văn hóa dân tộc I. Linh hồn đạo đức trong dòng máu Việt Từ ngàn xưa, dân tộc Việt Nam đã hình thành một hệ giá trị đạo đức bền chặt như rễ cây ăn sâu vào lòng đất mẹ. Những giá trị ấy không đến từ triều đình hay pháp lệnh, mà được đúc kết qua hàng nghìn năm dựng nước, giữ nước và sống hòa cùng thiên nhiên. Người Việt tin rằng: “Ở hiền gặp lành, ở ác gặp dữ”, tin rằng trời có mắt, và lòng người sáng hơn mọi hình luật. Đó không chỉ là niềm tin tôn giáo mà là nền tảng đạo lý – một hệ “pháp tự nhiên” do Trời và Lòng người cùng thiết lập. Đạo đức cổ truyền Việt Nam không phải triết học khô cứng, mà là một đạo sống, là cách con người đối xử với nhau, với thiên nhiên, với tiền nhân và hậu thế. Nó ẩn trong lời ru mẹ, trong điệu hò, trong câu ca dao tưởng như giản dị nhưng chứa đựng triết lý sống sâu xa: “Bầu ơi thương lấy bí cùng, Tuy rằng khác giống nhưng chung một giàn.” Chỉ với vài chữ, ông cha ta đã đặt nền tảng cho tinh thần nhân ái – đoàn kết – bao dung, ba cột trụ đầu tiên của đạo đức Việt. Chính từ đó, dân tộc ta vượt qua bao cuộc chiến tranh, thiên tai, nghèo khó mà vẫn giữ được “đạo làm người” – một thứ đạo sáng hơn mọi vinh hoa quyền lực. II. Nền tảng đạo đức truyền thống: Nhân, Nghĩa, Lễ, Trí, Tín – nhưng mang hồn Việt Nếu Khổng giáo ở Trung Hoa xây nên hệ giá trị Nhân – Nghĩa – Lễ – Trí – Tín như một chuẩn mực Nho phong, thì người Việt đã Việt hóa chúng bằng tinh thần dân dã và lòng nhân hậu của dân tộc mình. Nhân – lòng thương người Với người Việt, chữ Nhân không chỉ là lòng thương mà còn là sự cảm thông và chia sẻ. “Thương người như thể thương thân” không phải khẩu hiệu, mà là đạo lý. Người nông dân Việt không nói nhiều về nhân nghĩa, nhưng khi lũ lụt đến, họ mở lòng đón người tản cư; khi đói kém, họ chia nhau từng bát gạo. Đó chính là “Nhân” trong hành động, không cần triết lý cao siêu. Nghĩa – sống có đạo, có tình