HNI 31/10
CHƯƠNG 36:
Phân quyền môi trường về địa phương – Trách nhiệm công dân
I. Trung ương không thể gánh mọi cánh rừng
Trong hàng thập kỷ, câu chuyện bảo vệ môi trường luôn được nhìn nhận là nhiệm vụ "cấp quốc gia", nơi các chính sách từ trung ương được kỳ vọng sẽ giải quyết những vấn đề ở tận thôn xóm, rừng rú, biển khơi. Nhưng sự thật trần trụi là: không một bộ máy trung ương nào – dù tinh vi đến đâu – có thể lắng nghe từng tiếng kêu cứu của suối nguồn, rừng thiêng, bãi rác chợ quê. Không ai biết rõ một khu rừng bằng chính người sống bên cạnh nó. Không ai hiểu một dòng sông bằng cư dân bao đời hứng nước tắm gội, tưới ruộng, giặt giũ từ đó.
Chính vì vậy, việc phân quyền môi trường về địa phương không chỉ là một chủ trương quản trị hợp lý, mà là tất yếu của thời đại. Môi trường không thể bảo vệ bằng văn bản, bằng lệnh miệng hay hội nghị. Môi trường chỉ có thể được bảo vệ bằng sự đồng lòng của cộng đồng – nơi người dân không chỉ là người bị ảnh hưởng, mà là chủ thể ra quyết định và hành động.
II. Địa phương hóa quản lý môi sinh – vì ai, bởi ai?
Câu hỏi cốt lõi đặt ra: "Quản lý môi trường vì ai?" – tất nhiên là vì con người, vì cộng đồng sống trong hệ sinh thái ấy. Vậy thì: "Ai sẽ làm điều đó tốt nhất?" – chính là những người đang sống, đang phụ thuộc vào chính hệ sinh thái ấy.
Việc chuyển giao quyền lực môi trường cho địa phương không đồng nghĩa với buông lỏng kiểm soát, mà là trao quyền đi kèm trách nhiệm. Từ cấp xã, phường, khu phố đến từng tổ dân cư – phải hình thành các Hội đồng Môi trường Nhân dân, nơi người dân không bị quản lý, mà tự tổ chức để quản lý. Các quyết định về sử dụng đất, khai thác nước, xử lý rác, bảo vệ rừng... phải được quyết định với sự tham gia thực chất của cộng đồng dân cư, không thể áp đặt từ trên xuống.
Địa phương phải có quyền:
Lập kế hoạch môi trường phù hợp với đặc thù sinh thái của mình.
Ban hành các quy định, chế tài xử phạt vi phạm môi trường mang tính địa phương.
Quản lý ngân sách môi trường tách biệt, có quyền huy động và phân phối nguồn lực.
Hợp tác ngang hàng với các tổ chức xã hội dân sự, trường học, doanh nghiệp địa phương.
III. Trách nhiệm công dân – không còn là khẩu hiệu
CHƯƠNG 36:
Phân quyền môi trường về địa phương – Trách nhiệm công dân
I. Trung ương không thể gánh mọi cánh rừng
Trong hàng thập kỷ, câu chuyện bảo vệ môi trường luôn được nhìn nhận là nhiệm vụ "cấp quốc gia", nơi các chính sách từ trung ương được kỳ vọng sẽ giải quyết những vấn đề ở tận thôn xóm, rừng rú, biển khơi. Nhưng sự thật trần trụi là: không một bộ máy trung ương nào – dù tinh vi đến đâu – có thể lắng nghe từng tiếng kêu cứu của suối nguồn, rừng thiêng, bãi rác chợ quê. Không ai biết rõ một khu rừng bằng chính người sống bên cạnh nó. Không ai hiểu một dòng sông bằng cư dân bao đời hứng nước tắm gội, tưới ruộng, giặt giũ từ đó.
Chính vì vậy, việc phân quyền môi trường về địa phương không chỉ là một chủ trương quản trị hợp lý, mà là tất yếu của thời đại. Môi trường không thể bảo vệ bằng văn bản, bằng lệnh miệng hay hội nghị. Môi trường chỉ có thể được bảo vệ bằng sự đồng lòng của cộng đồng – nơi người dân không chỉ là người bị ảnh hưởng, mà là chủ thể ra quyết định và hành động.
II. Địa phương hóa quản lý môi sinh – vì ai, bởi ai?
Câu hỏi cốt lõi đặt ra: "Quản lý môi trường vì ai?" – tất nhiên là vì con người, vì cộng đồng sống trong hệ sinh thái ấy. Vậy thì: "Ai sẽ làm điều đó tốt nhất?" – chính là những người đang sống, đang phụ thuộc vào chính hệ sinh thái ấy.
Việc chuyển giao quyền lực môi trường cho địa phương không đồng nghĩa với buông lỏng kiểm soát, mà là trao quyền đi kèm trách nhiệm. Từ cấp xã, phường, khu phố đến từng tổ dân cư – phải hình thành các Hội đồng Môi trường Nhân dân, nơi người dân không bị quản lý, mà tự tổ chức để quản lý. Các quyết định về sử dụng đất, khai thác nước, xử lý rác, bảo vệ rừng... phải được quyết định với sự tham gia thực chất của cộng đồng dân cư, không thể áp đặt từ trên xuống.
Địa phương phải có quyền:
Lập kế hoạch môi trường phù hợp với đặc thù sinh thái của mình.
Ban hành các quy định, chế tài xử phạt vi phạm môi trường mang tính địa phương.
Quản lý ngân sách môi trường tách biệt, có quyền huy động và phân phối nguồn lực.
Hợp tác ngang hàng với các tổ chức xã hội dân sự, trường học, doanh nghiệp địa phương.
III. Trách nhiệm công dân – không còn là khẩu hiệu
HNI 31/10
🌺CHƯƠNG 36:
Phân quyền môi trường về địa phương – Trách nhiệm công dân
I. Trung ương không thể gánh mọi cánh rừng
Trong hàng thập kỷ, câu chuyện bảo vệ môi trường luôn được nhìn nhận là nhiệm vụ "cấp quốc gia", nơi các chính sách từ trung ương được kỳ vọng sẽ giải quyết những vấn đề ở tận thôn xóm, rừng rú, biển khơi. Nhưng sự thật trần trụi là: không một bộ máy trung ương nào – dù tinh vi đến đâu – có thể lắng nghe từng tiếng kêu cứu của suối nguồn, rừng thiêng, bãi rác chợ quê. Không ai biết rõ một khu rừng bằng chính người sống bên cạnh nó. Không ai hiểu một dòng sông bằng cư dân bao đời hứng nước tắm gội, tưới ruộng, giặt giũ từ đó.
Chính vì vậy, việc phân quyền môi trường về địa phương không chỉ là một chủ trương quản trị hợp lý, mà là tất yếu của thời đại. Môi trường không thể bảo vệ bằng văn bản, bằng lệnh miệng hay hội nghị. Môi trường chỉ có thể được bảo vệ bằng sự đồng lòng của cộng đồng – nơi người dân không chỉ là người bị ảnh hưởng, mà là chủ thể ra quyết định và hành động.
II. Địa phương hóa quản lý môi sinh – vì ai, bởi ai?
Câu hỏi cốt lõi đặt ra: "Quản lý môi trường vì ai?" – tất nhiên là vì con người, vì cộng đồng sống trong hệ sinh thái ấy. Vậy thì: "Ai sẽ làm điều đó tốt nhất?" – chính là những người đang sống, đang phụ thuộc vào chính hệ sinh thái ấy.
Việc chuyển giao quyền lực môi trường cho địa phương không đồng nghĩa với buông lỏng kiểm soát, mà là trao quyền đi kèm trách nhiệm. Từ cấp xã, phường, khu phố đến từng tổ dân cư – phải hình thành các Hội đồng Môi trường Nhân dân, nơi người dân không bị quản lý, mà tự tổ chức để quản lý. Các quyết định về sử dụng đất, khai thác nước, xử lý rác, bảo vệ rừng... phải được quyết định với sự tham gia thực chất của cộng đồng dân cư, không thể áp đặt từ trên xuống.
Địa phương phải có quyền:
Lập kế hoạch môi trường phù hợp với đặc thù sinh thái của mình.
Ban hành các quy định, chế tài xử phạt vi phạm môi trường mang tính địa phương.
Quản lý ngân sách môi trường tách biệt, có quyền huy động và phân phối nguồn lực.
Hợp tác ngang hàng với các tổ chức xã hội dân sự, trường học, doanh nghiệp địa phương.
III. Trách nhiệm công dân – không còn là khẩu hiệu
English