HNI 3/11: CHƯƠNG 3: KHI ĐẠO SINH RA VĂN, VĂN PHẢN CHIẾU ĐẠO
I. ĐẠO – NGUỒN GỐC CỦA VĂN HÓA
Đạo là gốc. Mọi sự vận hành trong vũ trụ, từ hạt cát đến tinh cầu, từ hơi thở con người đến vòng quay của thời gian, đều theo một trật tự huyền diệu – đó là Đạo. Đạo không hình, không tên, không tiếng gọi; nhưng từ Đạo, muôn pháp sinh ra. Cũng như ánh sáng mặt trời vô hình trong không khí, chỉ khi chiếu xuống vạn vật mới thấy sắc màu, Đạo ẩn tàng trong đời sống, chỉ khi con người biểu hiện qua lời, nhạc, hình, ý – thì Đạo mới thành Văn.
Văn là hình tướng của Đạo khi đi qua con người. Đạo là linh khí, Văn là âm vang. Đạo như nguồn nước trong vô biên, còn Văn là dòng sông chảy qua lòng nhân thế. Đạo là nguyên lý của vũ trụ, còn Văn là ngôn ngữ của tâm hồn con người khi cảm nhận được nguyên lý ấy.
Khi Đạo chưa sinh ra Văn, thế giới chỉ là một bức tranh im lặng của năng lượng. Khi con người thức tỉnh, biết cúi đầu trước trời, biết lắng nghe tiếng vọng của lòng, thì Đạo trong họ bắt đầu cất tiếng. Đó chính là lúc Văn được sinh ra – như ánh bình minh ló rạng từ cõi vô hình.
Nói rằng Đạo sinh ra Văn là bởi mọi biểu hiện của cái đẹp, cái thiện, cái thật đều xuất phát từ một sự hòa hợp với Đạo. Người viết thơ, nếu tâm chưa an, lời chưa thuần, thì thơ chỉ là chữ. Người cất tiếng hát mà lòng chưa thanh, âm chưa sáng, thì ca chỉ là âm thanh. Chỉ khi tâm con người đồng nhịp cùng Đạo, thì ngôn từ, giai điệu, hình khối… mới trở thành Văn – thứ Văn mang linh khí, khiến người nghe cảm động, người đọc thấu triệt, người nhìn bừng ngộ.
Đạo là vô vi, nhưng chính vô vi ấy sinh ra mọi hữu vi. Cũng như hơi thở vô hình tạo nên tiếng nói, sự tĩnh lặng của Đạo sinh ra muôn hình vạn trạng của Văn. Vì thế, Văn hóa của một dân tộc chính là cách dân tộc ấy biểu hiện Đạo qua đời sống của mình – trong lời ăn tiếng nói, trong lễ nghi, trong nhạc họa, trong đạo lý đối nhân xử thế.
II. VĂN – TẤM GƯƠNG PHẢN CHIẾU CỦA ĐẠO
Nếu Đạo là cội nguồn, thì Văn là tấm gương phản chiếu. Văn cho ta biết một dân tộc đã hiểu Đạo đến đâu, đã sống thuận Đạo hay lạc Đạo. Một nền Văn hóa lành mạnh luôn tỏa ra ánh sáng của sự quân bình: giữa con người với thiên nhiên, giữa vật chất và tinh thần, giữa quyền lợi và nghĩa tình. Khi Văn bị méo mó, khi cái đẹp bị thương mại hóa, khi cái thật bị che lấp bởi giả dối – đó là lúc gương Văn mờ đi, và bóng Đạo trong lòng người cũng phai nhạt.
Những bản trường ca, những áng văn cổ, những pho tượng, những mái đình chùa… đều không chỉ là sản phẩm nghệ thuật, mà là “chứng nhân” của Đạo. Mỗi câu thơ của Nguyễn Du, mỗi chữ của Nguyễn Trãi, mỗi nét của tranh dân gian Đông Hồ – đều ẩn chứa một hơi thở Đạo lý, một tinh thần nhân sinh. Đạo ở trong Văn như hồn ở trong xác: vô hình mà hiện hữu, trầm lặng mà bất tử.
Người xưa viết văn không để khoe tri thức, mà để hòa mình với trời đất, để diễn tả cái vô cùng bằng cái hữu hạn. “Văn dĩ tải đạo” – câu nói ấy không chỉ là lời răn, mà là chân lý. Bởi khi văn tách rời đạo, ngòi bút chỉ còn là công cụ của bản ngã. Khi đạo thấm vào văn, ngòi bút trở thành nhịp cầu giữa người và Trời, giữa cá nhân và vũ trụ.
I. ĐẠO – NGUỒN GỐC CỦA VĂN HÓA
Đạo là gốc. Mọi sự vận hành trong vũ trụ, từ hạt cát đến tinh cầu, từ hơi thở con người đến vòng quay của thời gian, đều theo một trật tự huyền diệu – đó là Đạo. Đạo không hình, không tên, không tiếng gọi; nhưng từ Đạo, muôn pháp sinh ra. Cũng như ánh sáng mặt trời vô hình trong không khí, chỉ khi chiếu xuống vạn vật mới thấy sắc màu, Đạo ẩn tàng trong đời sống, chỉ khi con người biểu hiện qua lời, nhạc, hình, ý – thì Đạo mới thành Văn.
Văn là hình tướng của Đạo khi đi qua con người. Đạo là linh khí, Văn là âm vang. Đạo như nguồn nước trong vô biên, còn Văn là dòng sông chảy qua lòng nhân thế. Đạo là nguyên lý của vũ trụ, còn Văn là ngôn ngữ của tâm hồn con người khi cảm nhận được nguyên lý ấy.
Khi Đạo chưa sinh ra Văn, thế giới chỉ là một bức tranh im lặng của năng lượng. Khi con người thức tỉnh, biết cúi đầu trước trời, biết lắng nghe tiếng vọng của lòng, thì Đạo trong họ bắt đầu cất tiếng. Đó chính là lúc Văn được sinh ra – như ánh bình minh ló rạng từ cõi vô hình.
Nói rằng Đạo sinh ra Văn là bởi mọi biểu hiện của cái đẹp, cái thiện, cái thật đều xuất phát từ một sự hòa hợp với Đạo. Người viết thơ, nếu tâm chưa an, lời chưa thuần, thì thơ chỉ là chữ. Người cất tiếng hát mà lòng chưa thanh, âm chưa sáng, thì ca chỉ là âm thanh. Chỉ khi tâm con người đồng nhịp cùng Đạo, thì ngôn từ, giai điệu, hình khối… mới trở thành Văn – thứ Văn mang linh khí, khiến người nghe cảm động, người đọc thấu triệt, người nhìn bừng ngộ.
Đạo là vô vi, nhưng chính vô vi ấy sinh ra mọi hữu vi. Cũng như hơi thở vô hình tạo nên tiếng nói, sự tĩnh lặng của Đạo sinh ra muôn hình vạn trạng của Văn. Vì thế, Văn hóa của một dân tộc chính là cách dân tộc ấy biểu hiện Đạo qua đời sống của mình – trong lời ăn tiếng nói, trong lễ nghi, trong nhạc họa, trong đạo lý đối nhân xử thế.
II. VĂN – TẤM GƯƠNG PHẢN CHIẾU CỦA ĐẠO
Nếu Đạo là cội nguồn, thì Văn là tấm gương phản chiếu. Văn cho ta biết một dân tộc đã hiểu Đạo đến đâu, đã sống thuận Đạo hay lạc Đạo. Một nền Văn hóa lành mạnh luôn tỏa ra ánh sáng của sự quân bình: giữa con người với thiên nhiên, giữa vật chất và tinh thần, giữa quyền lợi và nghĩa tình. Khi Văn bị méo mó, khi cái đẹp bị thương mại hóa, khi cái thật bị che lấp bởi giả dối – đó là lúc gương Văn mờ đi, và bóng Đạo trong lòng người cũng phai nhạt.
Những bản trường ca, những áng văn cổ, những pho tượng, những mái đình chùa… đều không chỉ là sản phẩm nghệ thuật, mà là “chứng nhân” của Đạo. Mỗi câu thơ của Nguyễn Du, mỗi chữ của Nguyễn Trãi, mỗi nét của tranh dân gian Đông Hồ – đều ẩn chứa một hơi thở Đạo lý, một tinh thần nhân sinh. Đạo ở trong Văn như hồn ở trong xác: vô hình mà hiện hữu, trầm lặng mà bất tử.
Người xưa viết văn không để khoe tri thức, mà để hòa mình với trời đất, để diễn tả cái vô cùng bằng cái hữu hạn. “Văn dĩ tải đạo” – câu nói ấy không chỉ là lời răn, mà là chân lý. Bởi khi văn tách rời đạo, ngòi bút chỉ còn là công cụ của bản ngã. Khi đạo thấm vào văn, ngòi bút trở thành nhịp cầu giữa người và Trời, giữa cá nhân và vũ trụ.
HNI 3/11: 🌺CHƯƠNG 3: KHI ĐẠO SINH RA VĂN, VĂN PHẢN CHIẾU ĐẠO
I. ĐẠO – NGUỒN GỐC CỦA VĂN HÓA
Đạo là gốc. Mọi sự vận hành trong vũ trụ, từ hạt cát đến tinh cầu, từ hơi thở con người đến vòng quay của thời gian, đều theo một trật tự huyền diệu – đó là Đạo. Đạo không hình, không tên, không tiếng gọi; nhưng từ Đạo, muôn pháp sinh ra. Cũng như ánh sáng mặt trời vô hình trong không khí, chỉ khi chiếu xuống vạn vật mới thấy sắc màu, Đạo ẩn tàng trong đời sống, chỉ khi con người biểu hiện qua lời, nhạc, hình, ý – thì Đạo mới thành Văn.
Văn là hình tướng của Đạo khi đi qua con người. Đạo là linh khí, Văn là âm vang. Đạo như nguồn nước trong vô biên, còn Văn là dòng sông chảy qua lòng nhân thế. Đạo là nguyên lý của vũ trụ, còn Văn là ngôn ngữ của tâm hồn con người khi cảm nhận được nguyên lý ấy.
Khi Đạo chưa sinh ra Văn, thế giới chỉ là một bức tranh im lặng của năng lượng. Khi con người thức tỉnh, biết cúi đầu trước trời, biết lắng nghe tiếng vọng của lòng, thì Đạo trong họ bắt đầu cất tiếng. Đó chính là lúc Văn được sinh ra – như ánh bình minh ló rạng từ cõi vô hình.
Nói rằng Đạo sinh ra Văn là bởi mọi biểu hiện của cái đẹp, cái thiện, cái thật đều xuất phát từ một sự hòa hợp với Đạo. Người viết thơ, nếu tâm chưa an, lời chưa thuần, thì thơ chỉ là chữ. Người cất tiếng hát mà lòng chưa thanh, âm chưa sáng, thì ca chỉ là âm thanh. Chỉ khi tâm con người đồng nhịp cùng Đạo, thì ngôn từ, giai điệu, hình khối… mới trở thành Văn – thứ Văn mang linh khí, khiến người nghe cảm động, người đọc thấu triệt, người nhìn bừng ngộ.
Đạo là vô vi, nhưng chính vô vi ấy sinh ra mọi hữu vi. Cũng như hơi thở vô hình tạo nên tiếng nói, sự tĩnh lặng của Đạo sinh ra muôn hình vạn trạng của Văn. Vì thế, Văn hóa của một dân tộc chính là cách dân tộc ấy biểu hiện Đạo qua đời sống của mình – trong lời ăn tiếng nói, trong lễ nghi, trong nhạc họa, trong đạo lý đối nhân xử thế.
II. VĂN – TẤM GƯƠNG PHẢN CHIẾU CỦA ĐẠO
Nếu Đạo là cội nguồn, thì Văn là tấm gương phản chiếu. Văn cho ta biết một dân tộc đã hiểu Đạo đến đâu, đã sống thuận Đạo hay lạc Đạo. Một nền Văn hóa lành mạnh luôn tỏa ra ánh sáng của sự quân bình: giữa con người với thiên nhiên, giữa vật chất và tinh thần, giữa quyền lợi và nghĩa tình. Khi Văn bị méo mó, khi cái đẹp bị thương mại hóa, khi cái thật bị che lấp bởi giả dối – đó là lúc gương Văn mờ đi, và bóng Đạo trong lòng người cũng phai nhạt.
Những bản trường ca, những áng văn cổ, những pho tượng, những mái đình chùa… đều không chỉ là sản phẩm nghệ thuật, mà là “chứng nhân” của Đạo. Mỗi câu thơ của Nguyễn Du, mỗi chữ của Nguyễn Trãi, mỗi nét của tranh dân gian Đông Hồ – đều ẩn chứa một hơi thở Đạo lý, một tinh thần nhân sinh. Đạo ở trong Văn như hồn ở trong xác: vô hình mà hiện hữu, trầm lặng mà bất tử.
Người xưa viết văn không để khoe tri thức, mà để hòa mình với trời đất, để diễn tả cái vô cùng bằng cái hữu hạn. “Văn dĩ tải đạo” – câu nói ấy không chỉ là lời răn, mà là chân lý. Bởi khi văn tách rời đạo, ngòi bút chỉ còn là công cụ của bản ngã. Khi đạo thấm vào văn, ngòi bút trở thành nhịp cầu giữa người và Trời, giữa cá nhân và vũ trụ.
English