HNI 16/12 - B18 🌺 🌺 CHƯƠNG 18 : KHI TÔN GIÁO TÁCH KHỎI BẢN CHẤT – NGUY CƠ MÊ TÍN HOÁ Tôn giáo, khi mới ra đời, luôn mang trong mình một sứ mệnh cao cả: khai sáng tâm thức con người, dẫn dắt đạo đức xã hội và kết nối con người với chiều sâu thiêng liêng của sự sống. Tuy nhiên, lịch sử cũng cho thấy một nghịch lý đau xót: càng đi xa khỏi thời kỳ khai nguyên, càng nhiều tôn giáo bị biến dạng, rời xa bản chất ban đầu để trượt dần sang mê tín hóa, hình thức hóa và thậm chí là thao túng niềm tin. Mê tín không sinh ra từ khoảng trống tâm linh, mà thường sinh ra từ chính tôn giáo khi nó đánh mất tinh thần giác ngộ. 1. Bản chất nguyên sơ của tôn giáo là gì? Trước khi bàn đến sự mê tín hóa, cần làm rõ: bản chất của tôn giáo không nằm ở nghi lễ, giáo điều hay quyền lực tổ chức, mà nằm ở ba yếu tố cốt lõi: Thức tỉnh nội tâm – giúp con người nhìn sâu vào chính mình Chuyển hóa đạo đức – từ bản năng sang ý thức Kết nối với Đạo – quy luật vận hành của sự sống Các bậc khai sáng tôn giáo đều là những con người giác ngộ sâu sắc. Họ không lập giáo để con người sùng bái cá nhân mình, mà để chỉ đường, không phải để con người quỳ lạy, mà để con người tự đứng lên bằng nhận thức. Khi tôn giáo còn giữ được tinh thần này, nó là ánh sáng. Khi đánh mất nó, ánh sáng biến thành cái bóng – và cái bóng ấy chính là mê tín. 2. Mê tín hóa bắt đầu từ đâu? Mê tín hóa không xảy ra đột ngột. Nó diễn ra âm thầm qua nhiều giai đoạn. a. Khi biểu tượng thay thế tinh thần Ban đầu, biểu tượng chỉ là phương tiện. Dần dần, biểu tượng trở thành cứu cánh. Tượng thờ, bùa chú, vật linh, nghi thức… từ chỗ giúp con người nhớ về điều thiêng, lại trở thành thứ được tin là có quyền năng tự thân. Con người không còn tìm sự chuyển hóa nơi tâm, mà tìm phép màu nơi vật. Khi đó, tôn giáo không còn là con đường tỉnh thức, mà trở thành giao dịch vô hình: – Cúng để được ban phước – Lạy để đổi lấy may mắn – Dâng để tránh tai ương b. Khi nỗi sợ thay thế tình thương Bản chất của tôn giáo là yêu thương và khai mở. Mê tín được xây dựng trên nỗ