HNI 25/12: 🌺CHƯƠNG 7: Sống theo chuẩn mực xã hội, quên mất bản thể Con người sinh ra vốn là một sinh thể tự do. Đứa trẻ khi chào đời không mang theo danh xưng, địa vị, tiêu chuẩn hay kỳ vọng nào. Nó chỉ mang theo bản thể thuần khiết – một sự hiện diện sống động, chân thật và đầy cảm xúc. Nhưng càng lớn lên, con người càng bước sâu vào mạng lưới vô hình của những chuẩn mực xã hội, và từ đó, từng lớp bản thể nguyên sơ dần bị che phủ. Xã hội không xấu. Chuẩn mực không sai. Vấn đề nằm ở chỗ: khi con người đồng nhất mình với những chuẩn mực ấy, ta đánh mất khả năng lắng nghe tiếng gọi bên trong. Ta bắt đầu sống theo “phải là”, thay vì “được là”. 1. Chuẩn mực – chiếc khuôn vô hình Chuẩn mực xã hội được tạo ra để duy trì trật tự: – Phải học giỏi – Phải thành công – Phải có địa vị – Phải được công nhận – Phải sống giống số đông Những điều “phải” ấy ban đầu giúp con người hòa nhập, nhưng dần dần trở thành chiếc khuôn vô hìnhép chặt đời sống nội tâm. Con người không còn hỏi: “Tôi là ai?”, mà hỏi: “Người khác mong tôi trở thành ai?” Từ đó, ta học cách đeo mặt nạ. Mỗi vai diễn xã hội – người con ngoan, người vợ tốt, người lãnh đạo giỏi, người thành đạt – đều khiến ta xa thêm một chút khỏi bản thể thật. Ta diễn giỏi đến mức… quên mất mình đang diễn. 2. Khi cái “tôi xã hội” lấn át cái “ta bản thể” Cái tôi xã hội được xây dựng từ: Danh xưng Thành tích Sự so sánh Kỳ vọng Nỗi sợ bị đánh giá Trong khi đó, bản thể chỉ cần: Sự hiện diện Tính chân thật Cảm nhận sâu sắc Kết nối với chính mình Khi cái tôi xã hội trở nên quá lớn, con người sống trong nỗi lo thường trực: lo không đủ tốt, lo bị bỏ lại, lo không được yêu thương. Ta chạy theo những giá trị bên ngoài, nhưng càng chạy càng thấy trống rỗng. Đó là nghịch lý lớn của thời đại: Con người có nhiều hơn bao giờ hết, nhưng lại là chính mình ít hơn bao giờ hết. 3. Sự xa rời bản thể và nỗi khổ thầm lặng Xa rời bản thể không tạo ra đau khổ tức thì, mà tạo ra nỗi mệt mỏi âm thầm: Mệt vì phải gồng Mệt vì phải chứng minh Mệt vì không được là mình Nhiều người thành công rực rỡ bên ngoài nhưng bên trong lại trống trải. Nhiều người được xã hội ngưỡng mộ nhưng khi ở một mình lại không biết mình thực sự muốn gì. Đó không phải là thất bại, mà là lời nhắc nhở của linh hồn: “Ngươi đang sống sai hướng.” 4. Bản thể không chống lại xã hội Trở về bản thể không có nghĩa là rời bỏ xã hội, mà là sống trong xã hội với sự tỉnh thức. Con người vẫn có thể: Hoàn thành vai trò Thực hiện trách nhiệm Đóng góp cho cộng đồng Nhưng không còn đánh mất chính mình trong những vai diễn đó. Người tỉnh thức sử dụng chuẩn mực, chứ không để chuẩn mực sử dụng mình. Họ hiểu rằng mọi danh xưng chỉ là tạm thời, còn bản thể là vĩnh cửu. 5. Dấu hiệu của một con người đang trở về bản thể Bạn đang dần trở về bản thể khi: Bạn không còn sống để làm hài lòng tất cả Bạn dám nói “không” với những điều không phù hợp Bạn lắng nghe cảm xúc của mình thay vì phủ nhận nó Bạn chấp nhận sự khác biệt của chính mình Sự trở về ấy không ồn ào. Nó diễn ra trong im lặng, trong những khoảnh khắc bạn dừng lại, thở sâu, và tự hỏi: “Điều này có thật sự là tôi không?” 6. Can đảm sống thật – hành trình không dễ dàng Sống thật với bản thể đòi hỏi can đảm: Can đảm đối diện sự không đồng thuận Can đảm chấp nhận bị hiểu lầm Can đảm buông bỏ những thứ không còn phù hợp Nhưng đổi lại, bạn nhận được điều quý giá nhất: sự an nhiên nội tại. Khi bạn sống đúng với mình, bạn không còn phải gồng. Năng lượng sống trở nên nhẹ nhàng, dòng chảy cuộc đời trở nên hài hòa. 7. Nhớ lại mình là ai Chương này không nhằm kêu gọi nổi loạn hay phủ nhận xã hội, mà là lời mời gọi nhớ lại mình là ai trước khi thế giới bảo ta phải trở thành ai. Bản thể không mất đi. Nó chỉ bị lãng quên. Và khoảnh khắc bạn quay vào trong, lắng nghe, chấp nhận và yêu thương chính mình – khoảnh khắc đó, hành trình trở về đã bắt đầu.