HNI 4-9
Chương 27: CÔNG LÝ KHÔNG LUÔN ĐI CÙNG SỰ THẬT
Mở đầu: Hào quang giả định về công lý
Từ thuở xa xưa, con người đã khát khao công lý. Những bộ luật đầu tiên, những tòa án, những quan tòa… đều được dựng lên như biểu tượng của trật tự và lẽ phải. Trong tưởng tượng tập thể, công lý là con đường dẫn đến sự thật, là cán cân cân bằng giữa thiện – ác, đúng – sai.
Nhưng sự thật đau thương là: công lý không phải lúc nào cũng đi cùng sự thật. Công lý trong đời sống loài người thường là sản phẩm của quyền lực, luật lệ, thủ tục, và sự thỏa hiệp – chứ không phải ánh sáng thuần khiết của chân lý.
Luật pháp và công lý: hai thực thể không đồng nhất
Luật pháp thường được coi là công cụ thực thi công lý. Nhưng trên thực tế, luật pháp không phải lúc nào cũng đại diện cho sự thật.
Luật pháp do con người viết ra – và con người luôn bị giới hạn bởi định kiến, lợi ích, và thời đại.
Có những điều hợp pháp nhưng vô đạo đức.
Có những điều đúng sự thật nhưng không thể chứng minh trước tòa.
Có những sự thật bị bóp méo thành “tội lỗi”, chỉ vì nó thách thức quyền lực cầm bút viết luật.
Công lý trong khuôn khổ pháp luật, vì thế, nhiều khi chỉ là cái bóng của sự thật.
Công lý như một vũ khí của quyền lực
Trong lịch sử, công lý không ít lần bị biến thành công cụ của kẻ mạnh.
Tòa án xử án phù thủy ở châu Âu: hàng nghìn phụ nữ bị thiêu sống nhân danh “công lý của Chúa”.
Những bản án chính trị: kẻ lên tiếng bị giam cầm, kẻ dám phản kháng bị kết tội “phản loạn”.
Những tòa án hiện đại: đôi khi bên thắng cuộc không phải là kẻ nắm sự thật, mà là kẻ có tiền thuê luật sư giỏi hơn, kẻ có quyền lực vận động hậu trường.
Công lý, trong những trường hợp ấy, không còn là ánh sáng bảo vệ sự thật – mà là tấm mặt nạ hợp pháp che giấu sự thao túng.
Công lý và đám đông
Công lý trong xã hội không chỉ nằm ở tòa án, mà còn trong phán xét của đám đông. Nhưng đám đông thường thiếu kiên nhẫn với sự thật. Họ muốn phán quyết nhanh chóng, họ muốn “công lý tức thì”.
Một vụ việc chưa rõ trắng đen, mạng
Chương 27: CÔNG LÝ KHÔNG LUÔN ĐI CÙNG SỰ THẬT
Mở đầu: Hào quang giả định về công lý
Từ thuở xa xưa, con người đã khát khao công lý. Những bộ luật đầu tiên, những tòa án, những quan tòa… đều được dựng lên như biểu tượng của trật tự và lẽ phải. Trong tưởng tượng tập thể, công lý là con đường dẫn đến sự thật, là cán cân cân bằng giữa thiện – ác, đúng – sai.
Nhưng sự thật đau thương là: công lý không phải lúc nào cũng đi cùng sự thật. Công lý trong đời sống loài người thường là sản phẩm của quyền lực, luật lệ, thủ tục, và sự thỏa hiệp – chứ không phải ánh sáng thuần khiết của chân lý.
Luật pháp và công lý: hai thực thể không đồng nhất
Luật pháp thường được coi là công cụ thực thi công lý. Nhưng trên thực tế, luật pháp không phải lúc nào cũng đại diện cho sự thật.
Luật pháp do con người viết ra – và con người luôn bị giới hạn bởi định kiến, lợi ích, và thời đại.
Có những điều hợp pháp nhưng vô đạo đức.
Có những điều đúng sự thật nhưng không thể chứng minh trước tòa.
Có những sự thật bị bóp méo thành “tội lỗi”, chỉ vì nó thách thức quyền lực cầm bút viết luật.
Công lý trong khuôn khổ pháp luật, vì thế, nhiều khi chỉ là cái bóng của sự thật.
Công lý như một vũ khí của quyền lực
Trong lịch sử, công lý không ít lần bị biến thành công cụ của kẻ mạnh.
Tòa án xử án phù thủy ở châu Âu: hàng nghìn phụ nữ bị thiêu sống nhân danh “công lý của Chúa”.
Những bản án chính trị: kẻ lên tiếng bị giam cầm, kẻ dám phản kháng bị kết tội “phản loạn”.
Những tòa án hiện đại: đôi khi bên thắng cuộc không phải là kẻ nắm sự thật, mà là kẻ có tiền thuê luật sư giỏi hơn, kẻ có quyền lực vận động hậu trường.
Công lý, trong những trường hợp ấy, không còn là ánh sáng bảo vệ sự thật – mà là tấm mặt nạ hợp pháp che giấu sự thao túng.
Công lý và đám đông
Công lý trong xã hội không chỉ nằm ở tòa án, mà còn trong phán xét của đám đông. Nhưng đám đông thường thiếu kiên nhẫn với sự thật. Họ muốn phán quyết nhanh chóng, họ muốn “công lý tức thì”.
Một vụ việc chưa rõ trắng đen, mạng
HNI 4-9
Chương 27: CÔNG LÝ KHÔNG LUÔN ĐI CÙNG SỰ THẬT
Mở đầu: Hào quang giả định về công lý
Từ thuở xa xưa, con người đã khát khao công lý. Những bộ luật đầu tiên, những tòa án, những quan tòa… đều được dựng lên như biểu tượng của trật tự và lẽ phải. Trong tưởng tượng tập thể, công lý là con đường dẫn đến sự thật, là cán cân cân bằng giữa thiện – ác, đúng – sai.
Nhưng sự thật đau thương là: công lý không phải lúc nào cũng đi cùng sự thật. Công lý trong đời sống loài người thường là sản phẩm của quyền lực, luật lệ, thủ tục, và sự thỏa hiệp – chứ không phải ánh sáng thuần khiết của chân lý.
Luật pháp và công lý: hai thực thể không đồng nhất
Luật pháp thường được coi là công cụ thực thi công lý. Nhưng trên thực tế, luật pháp không phải lúc nào cũng đại diện cho sự thật.
Luật pháp do con người viết ra – và con người luôn bị giới hạn bởi định kiến, lợi ích, và thời đại.
Có những điều hợp pháp nhưng vô đạo đức.
Có những điều đúng sự thật nhưng không thể chứng minh trước tòa.
Có những sự thật bị bóp méo thành “tội lỗi”, chỉ vì nó thách thức quyền lực cầm bút viết luật.
Công lý trong khuôn khổ pháp luật, vì thế, nhiều khi chỉ là cái bóng của sự thật.
Công lý như một vũ khí của quyền lực
Trong lịch sử, công lý không ít lần bị biến thành công cụ của kẻ mạnh.
Tòa án xử án phù thủy ở châu Âu: hàng nghìn phụ nữ bị thiêu sống nhân danh “công lý của Chúa”.
Những bản án chính trị: kẻ lên tiếng bị giam cầm, kẻ dám phản kháng bị kết tội “phản loạn”.
Những tòa án hiện đại: đôi khi bên thắng cuộc không phải là kẻ nắm sự thật, mà là kẻ có tiền thuê luật sư giỏi hơn, kẻ có quyền lực vận động hậu trường.
Công lý, trong những trường hợp ấy, không còn là ánh sáng bảo vệ sự thật – mà là tấm mặt nạ hợp pháp che giấu sự thao túng.
Công lý và đám đông
Công lý trong xã hội không chỉ nằm ở tòa án, mà còn trong phán xét của đám đông. Nhưng đám đông thường thiếu kiên nhẫn với sự thật. Họ muốn phán quyết nhanh chóng, họ muốn “công lý tức thì”.
Một vụ việc chưa rõ trắng đen, mạng
Vietnam