HNI 6/12

🌺CHƯƠNG 26

VAI TRÒ CỦA TÔN GIÁO TRONG SỰ PHÁT TRIỂN QUỐC GIA

Trong suốt chiều dài lịch sử nhân loại, không có một nền văn minh lớn nào phát triển mà thiếu đi sự góp mặt của tôn giáo. Vì tôn giáo không chỉ là một hệ thống tín ngưỡng; nó còn là một lực lượng mềm, một nguồn năng lượng tinh thần, một hệ giá trị định hướng hành vi, một mạch suối đạo đức ngầm nuôi dưỡng đời sống cộng đồng. Khi một quốc gia khủng hoảng, người ta tìm về tôn giáo để ổn định tâm hồn. Khi quốc gia vươn lên, tôn giáo lại đóng vai trò giữ gìn kỷ cương đạo đức để sự phát triển không bị lệch hướng. Tôn giáo chính là chiếc trụ cột âm thầm nhưng bền bỉ của sự phát triển bền vững.

Một quốc gia hiện đại không thể chỉ dựa vào sức mạnh kinh tế, công nghệ hay quân sự. Muốn phát triển dài lâu, quốc gia ấy phải có thêm một sức mạnh khó đo đếm nhưng cực kỳ quan trọng: sức mạnh tinh thần – đạo đức – niềm tin cộng đồng. Đây chính là lĩnh vực mà tôn giáo, từ bao đời nay, luôn đóng vai trò then chốt.

1. Tôn giáo – nguồn năng lượng tinh thần giúp quốc gia ổn định

Một xã hội muốn phát triển phải có sự ổn định. Nhưng ổn định không đến từ luật pháp một mình; nó đến từ sự bình an nội tâm của số đông. Khi lòng người loạn, dù pháp luật nghiêm minh đến đâu cũng khó duy trì trật tự. Ngược lại, khi con người biết hướng thiện, biết sống tử tế, biết kính trên nhường dưới, biết xem trọng hòa khí và tình người, xã hội tự nhiên vận hành hài hòa.

Tôn giáo tạo ra năng lượng tinh thần giúp con người:

giảm bớt bất an, lo âu và mâu thuẫn nội tâm;

có niềm tin vào điều thiện;

nhìn cuộc đời từ góc độ bao dung hơn;

cảm nhận sự thiêng liêng của cuộc sống, từ đó biết trân trọng nhau hơn;

có một "điểm tựa" để vượt qua khủng hoảng cá nhân và khủng hoảng xã hội.

Một quốc gia nơi con người có đức tin hướng thiện luôn là một quốc gia ít bạo lực hơn, ít xung đột hơn, ít cực đoan hơn – và đó chính là nền tảng của mọi sự phát triển bền vững.

2. Tôn giáo – người thầy đạo đức của xã hội

Không phải ngẫu nhiên mà các quốc gia phát triển luôn dành một phần vai trò cho tôn giáo trong giáo dục đạo đức công dân. Vì kinh tế có thể tạo ra sự thịnh vượng, nhưng chỉ đạo đức mới tạo ra sự trường tồn.

Tôn giáo, bất kể hệ phái nào, đều chung một điểm: dạy con người sống thiện lành.

Các tôn giáo lớn của nhân loại đều đề cao các giá trị:

yêu thương;

trung thực;

trách nhiệm;

vị tha;

tự kỷ luật;

hiếu nghĩa;

tôn trọng sự sống.

Khi những giá trị này được gieo vào lòng người, xã hội sẽ giảm đi rất nhiều chi phí cho quản lý, kiểm soát, xử phạt và đối phó với tội phạm. Sự phát triển của quốc gia luôn đòi hỏi kỷ luật tự thân của mỗi công dân. Và kỷ luật tự thân đó chính là đạo đức – điều mà tôn giáo dạy tốt hơn bất kỳ bộ máy pháp lý nào.

3. Tôn giáo nuôi dưỡng lòng dân – nền tảng của mọi thời thịnh trị

Không có quốc gia nào mạnh lên khi lòng dân rạn vỡ. Sự đoàn kết sâu sắc của cộng đồng được tạo ra không chỉ nhờ các chính sách, mà còn nhờ những giá trị tinh thần chung. Tôn giáo, nếu biết đồng hành cùng dân tộc, sẽ giúp nuôi dưỡng tinh thần cộng đồng bền vững.

Nhiều giai đoạn lịch sử đã chứng minh rằng nơi nào đạo đức suy yếu, nơi ấy lòng dân dễ chia rẽ; nơi nào niềm tin cộng đồng phai nhạt, nơi ấy khó phát triển, dù kinh tế có phồn vinh nhất thời. Trái lại, khi tôn giáo mang đến ánh sáng đạo lý, lòng dân được quy tụ trong một nền tảng chung của sự tử tế, niềm tin và tình người.

Sự phát triển của quốc gia không chỉ là GDP, mà còn là mức độ mà người dân có thể tin tưởng nhau, giúp đỡ nhau và cùng nhau hướng về mục tiêu chung. Tôn giáo góp phần xây dựng mạng lưới niềm tin ấy.

4. Tôn giáo như một nền văn hóa – tạo bản sắc quốc gia

Tôn giáo không chỉ là niềm tin cá nhân mà còn là di sản văn hóa chung của cả một dân tộc. Từ kiến trúc chùa chiền, tượng đài, lễ hội cho đến âm nhạc, nghệ thuật, triết lý sống… tất cả đều tạo nên một bản sắc độc đáo của quốc gia.

Một đất nước được tôn trọng trên trường quốc tế không chỉ vì kinh tế mạnh, mà còn vì có một nền văn hóa, một linh hồn, một bản sắc. Tôn giáo gìn giữ linh hồn đó. Một dân tộc đánh mất giá trị tinh thần sẽ mất đi sự độc đáo, mất đi chiều sâu, mất đi gốc rễ.

Khi tôn giáo được trân trọng trong sự đa dạng hòa hợp, bản sắc văn hóa của dân tộc được làm giàu, phong phú, tinh tế hơn – đặc biệt trong thời đại toàn cầu hóa dễ khiến các giá trị truyền thống bị phai mờ.

5. Tôn giáo giúp giảm mâu thuẫn và hàn gắn đổ vỡ xã hội

Ở những thời điểm xã hội bị kéo căng bởi các xung đột thế hệ, xung đột lợi ích, xung đột niềm tin, vai trò của tôn giáo trở nên đặc biệt quan trọng. Tôn giáo có khả năng kêu gọi:

sự bao dung thay vì trả thù;

sự cảm thông thay vì lên án;

sự lắng nghe thay vì tranh thắng;

sự hòa thuận thay vì đối đầu.

Những giá trị này chính là "chất keo xã hội" – yếu tố khiến một nation trở thành một community (cộng đồng).

Trong nhiều quốc gia, các tổ chức tôn giáo đóng vai trò trung gian hòa giải trong các xung đột cộng đồng. Họ có uy tín đạo đức và có sức thuyết phục mà các thiết chế chính trị đôi khi không có.

6. Tôn giáo và công cuộc phát triển con người toàn diện

Một quốc gia muốn tiến xa phải đầu tư vào con người. Nhưng con người không chỉ có trí tuệ và kỹ năng, mà còn có tâm hồn và cảm xúc. Nếu chỉ phát triển tri thức mà bỏ quên đời sống tinh thần, xã hội sẽ rơi vào trạng thái khô cứng, con người dễ rơi vào các khủng hoảng tâm lý, trầm cảm, vô nghĩa.

Tôn giáo mang đến:

sự an ổn nội tâm;

khả năng tự soi xét bản thân;

ý thức trách nhiệm với chính mình và cộng đồng;

sự nhân ái sâu sắc;

tinh thần cầu tiến trong sự khiêm tốn.

Đó là nền tảng của sự phát triển con người toàn diện – điều mà các nền giáo dục hiện đại đang hướng đến nhưng đôi khi chưa tìm được phương thức hiệu quả như tôn giáo đã làm hàng ngàn năm.

7. Tôn giáo tạo ra niềm tin cho các phong trào thiện nguyện và an sinh xã hội

Ở bất kỳ quốc gia nào, một phần lớn các hoạt động nhân đạo, từ thiện, chăm sóc người yếu thế đều đến từ các tổ chức tôn giáo. Họ hoạt động dựa trên niềm tin, thiện tâm và sự cống hiến vô điều kiện.

Tôn giáo giúp hình thành:

bệnh viện từ thiện;

nhà dưỡng lão;

trung tâm nuôi dưỡng trẻ em mồ côi;

phong trào hiến máu, cứu trợ thiên tai;

giáo dục miễn phí cho trẻ em nghèo;

hỗ trợ tái hòa nhập cho người lầm lỗi.

Mỗi hoạt động thiện nguyện ấy không chỉ giúp đời mà còn làm cho xã hội trở nên mềm mại, nhân văn và giàu tình người hơn – những điều mà chính sách nhà nước đôi khi khó làm được triệt để.

8. Tôn giáo – người gìn giữ cân bằng trong thời đại vật chất

Khi xã hội phát triển nhanh, con người dễ bị cuốn vào chủ nghĩa tiêu thụ, vào cuộc chạy đua vật chất, vào áp lực danh vọng. Tôn giáo đóng vai trò như tiếng chuông nhắc nhở:

sống có ý nghĩa hơn là sống có nhiều tài sản;

yêu thương quan trọng hơn sở hữu;

sự bình an trong tâm quan trọng hơn thành công bên ngoài;

làm người tử tế quan trọng hơn làm người giàu.

Điều này giúp xã hội không bị lạc hướng, giúp quốc gia phát triển cân bằng, hài hòa, bền vững.

9. Tôn giáo và sự phát triển bền vững của quốc gia

Tổ chức Liên Hợp Quốc đã nhiều lần khẳng định rằng để phát triển bền vững, thế giới cần các giá trị tinh thần, cần sự tham gia của tôn giáo. Vì phát triển bền vững không chỉ là kinh tế xanh, môi trường sạch, mà còn là tâm hồn sạch, lòng người thiện.

Tôn giáo có thể đóng góp cho sự phát triển bền vững thông qua:

giáo dục đạo đức cho thế hệ trẻ;

bảo vệ môi trường theo tinh thần thiêng liêng;

tôn trọng sự sống trong mọi hình thái;

thúc đẩy hòa bình và giảm bạo lực;

khuyến khích cộng đồng đoàn kết, tương trợ.

Một quốc gia có nền tảng tinh thần như vậy sẽ không dễ đổ vỡ trước biến động.

10. Khi tôn giáo đồng hành cùng dân tộc, quốc gia có một sức mạnh đặc biệt

Tôn giáo không phải là lực lượng đối lập với sự phát triển, mà là người đồng hành. Một quốc gia thông minh là quốc gia biết:

tôn trọng tôn giáo;

tạo không gian để các tôn giáo phát huy giá trị tốt đẹp;

khuyến khích tinh thần liên tôn hòa hợp;

kết nối tôn giáo với các chương trình phát triển cộng đồng;

bảo đảm tự do tín ngưỡng trong khuôn khổ đạo đức và pháp luật.

Khi đó, tôn giáo không phải là vấn đề của riêng người có đạo, mà là tài sản tinh thần của cả dân tộc. Sức mạnh của tôn giáo hòa vào sức mạnh của quốc gia, tạo ra một nền tảng tinh thần vững chắc, một xã hội nhân văn, một cộng đồng đoàn kết – và đó chính là sức mạnh cốt lõi giúp quốc gia phát triển dài lâu.