HNKI 4-9

Chương 26: SỰ THẬT TRONG TRUYỀN THÔNG LÀ MỘT LỰA CHỌN CÓ MỤC ĐÍCH

Mở đầu: Truyền thông và ảo tưởng khách quan

Người ta thường tin rằng truyền thông là “cửa sổ nhìn ra thế giới”. Báo chí, truyền hình, mạng xã hội – tất cả được xem như công cụ phản ánh sự thật. Nhưng sự thật đau thương là: truyền thông

 không bao giờ hoàn toàn khách quan. Nó không chỉ phản ánh, mà còn lựa chọn, sắp đặt và định hình sự thật theo một mục đích nhất định.

Điều ta đọc, nghe, thấy mỗi ngày không phải là toàn bộ sự thật – mà là phiên bản sự thật đã qua biên tập, qua góc nhìn, qua lợi ích của những kẻ nắm quyền kiểm soát thông tin.

Sự thật là lựa chọn

Mỗi bài báo, mỗi bản tin, mỗi dòng trạng thái đều là kết quả của một lựa chọn:

Chọn đưa tin này, bỏ tin kia.

Chọn giọng điệu tích cực hay tiêu cực.

Chọn tiêu đề gây sốc hay tiêu đề trung tính.

Chọn thời điểm tung ra, chọn đối tượng tiếp cận.

Chính vì thế, “sự thật” trong truyền thông không phải là toàn cảnh, mà là một lát cắt có mục đích. Đằng sau lựa chọn ấy luôn có bàn tay của lợi ích: chính trị, kinh tế, quyền lực, hay thậm chí chỉ là lợi nhuận từ lượt xem.

Truyền thông và quyền lực chính trị

Trong tay chính trị, truyền thông trở thành cỗ máy sản xuất sự thật chính thức.

Chiến tranh được gọi là “giải phóng”.

Kiểm soát được gọi là “ổn định”.

Bất đồng chính kiến bị gắn nhãn “kích động”, “phản động”.

Những gì dân chúng nghe thấy, nhìn thấy, tin tưởng – đều đã được lọc qua bộ máy quyền lực. Khi đó, truyền thông không còn là kênh thông tin, mà là công cụ thao túng tư tưởng tập thể.

Truyền thông và thị trường

Trong tay doanh nghiệp, truyền thông trở thành cỗ máy bán hàng. Mỗi mẩu quảng cáo, mỗi bài PR trá hình, mỗi KOL trên mạng xã hội đều không chỉ đưa tin, mà còn định hình ham muốn tiêu dùng.

Thương hiệu không chỉ bán sản phẩm, mà bán cả “câu chuyện”, “giá trị sống”. Người tiêu dùng tưởng mình chọn lựa tự do, nhưng thật ra chỉ đang mua phiên bản “sự thật” mà truyền thông đã dựng nên.

Truyền thông và giải trí

Trong lĩnh vực giải trí, truyền thông lại trở thành cỗ máy gây nghiện. Tin tức giật gân, scandal, drama… được ưu tiên hơn những sự thật bình dị. Bởi vì mục tiêu không phải là phản ánh thực tế, mà là giữ cho đám đông dán mắt vào màn hình càng lâu càng tốt.

Kết quả là: sự thật bị giải trí hóa, trở thành món hàng hấp dẫn thay vì là ánh sáng khai sáng.

Truyền thông xã hội: Ảo tưởng của sự tự do

Mạng xã hội được tung hô như công cụ dân chủ hóa truyền thông: ai cũng có thể chia sẻ, ai cũng có thể bày tỏ. Nhưng sự thật là: thuật toán quyết định bạn thấy gì và không thấy gì.

“Bức tường” của bạn không phải là thế giới, mà là một phiên bản thế giới được sắp xếp để giữ bạn ở lại lâu nhất. Và điều đó đồng nghĩa: bạn đang sống trong một bong bóng sự thật – tưởng rằng tự do, nhưng thực chất bị kiểm soát bởi dòng lệnh vô hình.

Đám đông và sự đồng lõa

Truyền thông thao túng hiệu quả vì đám đông muốn tin. Người ta thích nghe tin tức phù hợp với định kiến của mình. Người ta chia sẻ những gì gây sốc, giật gân, mà không kiểm chứng. Người ta biến mình thành công cụ truyền tải cho chính hệ thống kiểm soát mình.

Như vậy, truyền thông không chỉ lừa dối – chính đám đông duy trì trò lừa dối đó bằng sự hời hợt và thói quen tin mù quáng.

Hệ quả: sự thật bị vỡ vụn

Trong thế giới truyền thông, sự thật không biến mất, nhưng nó bị phân mảnh. Mỗi mảnh sự thật được kéo ra, phóng đại, tô màu, rồi tung vào không gian công cộng. Con người đứng trước vô số mảnh ghép rời rạc, nhưng không còn khả năng nhìn thấy bức tranh toàn cảnh.

Và như thế, sự thật – thay vì là ánh sáng khai sáng – trở thành một công cụ mặc cả trong tay kẻ mạnh.

Con đường tỉnh thức

Để thoát khỏi trò chơi này, con người cần:

Hoài nghi: đừng vội tin vào điều gì, hãy hỏi: “Ai đang nói? Họ được lợi gì từ thông tin này?”

Đa chiều: đọc nhiều nguồn, lắng nghe nhiều quan điểm, không để bị nhốt trong một bong bóng.

Chậm lại: không chạy theo tin sốc, tin nhanh; sự thật cần thời gian để sáng tỏ.

Tự trải nghiệm: đừng chỉ sống qua màn hình, hãy để cuộc sống thật kiểm chứng thông tin.

Kết chương: Sự thật như một cuộc thương lượng

Sự thật đau thương là: trong truyền thông, sự thật không phải là điều hiển nhiên – nó là một lựa chọn có mục đích.

Nhưng sự thật giải thoát là: ta có thể nhìn ra cơ chế ấy. Và khi ta thấy, ta không còn bị cuốn theo một chiều. Ta học cách đứng giữa biển thông tin mà không bị nhấn chìm, học cách tìm ánh sáng thật giữa những tấm gương méo mó.

Tự do thông tin không có nghĩa là tin vào mọi thứ. Nó có nghĩa là: ta dám tự mình đi tìm sự thật, thay vì để người khác chọn giùm.