HNI 22/12 🌺CHƯƠNG 11: GIÁO DỤC CHÚ TRỌNG KIẾN THỨC, BỎ QUÊN TRÍ TUỆ SỐNG Giáo dục, tự bản chất, được sinh ra để khai mở con người. Nhưng trong hành trình phát triển hiện đại, giáo dục ở nhiều nơi lại vô tình thu hẹp chính sứ mệnh cao quý ấy. Trường học ngày nay đào tạo những bộ óc chứa đầy kiến thức, nhưng lại chưa đủ không gian để nuôi dưỡng một con người biết sống. Hệ quả là xã hội có nhiều người học cao, bằng cấp dày, nhưng lại lúng túng trước chính cuộc đời mình. Kiến thức giúp con người biết cái gì, như thế nào. Nhưng trí tuệ sống giúp con người biết vì sao, khi nào, và để làm gì. Khi giáo dục chỉ dừng lại ở việc truyền đạt kiến thức, mà không bồi đắp trí tuệ sống, con người trở nên giống như một cỗ máy thông minh nhưng thiếu la bàn nội tâm. 1. Khi giáo dục bị đồng nhất với điểm số và bằng cấp Từ rất sớm, trẻ em được dạy rằng giá trị của mình được đo bằng điểm số. Một bài kiểm tra có thể quyết định sự tự tin của cả một đứa trẻ. Một kỳ thi có thể định nghĩa “thành công” hay “thất bại”. Trong guồng quay ấy, học sinh học để thi, thi để đạt chuẩn, đạt chuẩn để được công nhận. Nhưng rất hiếm khi các em được hỏi: Con là ai? Con muốn trở thành người như thế nào? Giáo dục trở thành một dây chuyền sản xuất: cùng chương trình, cùng thước đo, cùng khuôn mẫu. Những khác biệt tự nhiên của mỗi con người – cảm xúc, nhịp phát triển, năng khiếu, nỗi sợ – dần bị xem là “lệch chuẩn”. Trí tuệ sống, vốn sinh ra từ trải nghiệm, va chạm và tự nhận thức, không có chỗ đứng trong một hệ thống quá chú trọng đến kết quả hữu hình. 2. Kiến thức có thể học nhanh, trí tuệ sống cần thời gian Kiến thức có thể được truyền đạt bằng sách vở, bài giảng, công nghệ. Nhưng trí tuệ sống chỉ có thể hình thành qua sự quan sát bản thân, qua sai lầm, qua đối diện với nỗi đau, qua những câu hỏi không có đáp án sẵn. Một người có thể thuộc lòng triết lý sống, nhưng chưa chắc đã biết sống. Một người có thể nói trôi chảy về đạo đức, nhưng vẫn tổn thương người khác trong vô thức. Điều đó cho thấy khoảng cách lớn giữa biết và hiểu, giữa hiểu và sống được.